• [21/11/2025 12:00]
Trong bối cảnh Việt Nam hướng tới tăng trưởng xanh và chuyển dịch năng lượng bền vững, các tổ chức quốc tế đã đưa ra nhiều khuyến nghị nhằm hỗ trợ xây dựng hệ sinh thái tài chính xanh.
Đến nay, Việt Nam đã đạt được một số kết quả tích cực về thúc đẩy tài chính xanh bền vững, song vẫn còn tồn tại nhiều khoảng trống và thách thức cần tiếp tục cải thiện trong thời gian tới.
Các tổ chức IFC và World Bank khuyến nghị Việt Nam phát triển khung pháp lý và cơ chế tài chính bền vững, mở rộng sản phẩm tín dụng xanh; đồng thời thiết lập các cơ chế bảo lãnh nhằm giảm rủi ro cho khu vực tư nhân. Gồm có: Các khoản vay gắn với phát triển bền vững (Sustainability-linked Loans – SLL) và các công cụ tài chính kết hợp giữa vốn ưu đãi và vốn thương mại (blended finance) được coi là công cụ quan trọng để tăng quy mô vốn cho các dự án năng lượng xanh.
Hiện nay, Ngân hàng Nhà nước đã ban hành Thông tư số 17/2022/TT-NHNN và Chỉ thị số 03/2015, yêu cầu các tổ chức tín dụng tích hợp yếu tố ESG trong thẩm định và quản lý rủi ro tài chính dự án.
Bộ Tài chính và Ngân hàng Nhà nước đã ban hành hướng dẫn phát hành trái phiếu xanh theo định chuẩn của Hiệp hội Thị trường Vốn Quốc tế (ICMA), tạo kênh huy động vốn dài hạn cho các dự án năng lượng tái tạo và hạ tầng xanh.
Tuy nhiên, theo một số đánh giá, khung pháp lý hiện chưa bao quát các sản phẩm tín dụng xanh mới như SLL, chưa có cơ chế quỹ bảo lãnh tín dụng xanh rộng rãi hoặc nguồn tái cấp vốn ưu đãi từ Ngân hàng Nhà nước. Điều này đã làm các tổ chức tín dụng vẫn thận trọng, trong khi rủi ro kỳ hạn, giữa nguồn vốn ngắn hạn và nhu cầu đầu tư dài hạn của các dự án năng lượng tái tạo chưa được giải quyết triệt để.
Phân loại xanh và tiêu chuẩn hóa dự án xanh
IFC khuyến nghị Việt Nam xây dựng danh mục “đầu tư xanh” rõ ràng và minh bạch, giúp ngân hàng và nhà đầu tư nhận biết các dự án đủ điều kiện. OECD cũng nhấn mạnh việc chuẩn hóa ESG trong thẩm định và công bố thông tin nhằm giảm rủi ro đạo đức (greenwashing).
Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 21/2025/QĐ-TTg ngày 04/7/2025, trong đó thiết lập Bộ tiêu chí phân loại xanh (Vietnam Green Taxonomy), xác định danh mục các dự án năng lượng tái tạo và hạ tầng xanh được ưu tiên đầu tư, tiếp cận tín dụng và hưởng ưu đãi tài chính. Bên cạnh đó, một số ngân hàng và tổ chức tín dụng đã bắt đầu áp dụng tiêu chí ESG trong thẩm định và quản lý rủi ro, tạo tiền đề cho việc chuẩn hóa thị trường tín dụng xanh.
Mặc dù vậy, đến thời điểm hiện tại, năng lực của các tổ chức xác nhận độc lập còn hạn chế, trong khi sự phân công trách nhiệm giữa Bộ Tài nguyên và Môi trường (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) và Ngân hàng Nhà nước vẫn có nguy cơ chồng chéo, gây khó khăn cho doanh nghiệp và ngân hàng khi áp dụng tiêu chí môi trường và tín dụng.
Cơ chế ưu đãi tài khóa và đầu tư
OECD và IFC đề xuất cơ chế ưu đãi dài hạn và linh hoạt nhằm thúc đẩy đầu tư tư nhân vào năng lượng tái tạo, bao gồm chính sách thuế, miễn giảm chi phí đầu tư ban đầu và hỗ trợ vốn cho các dự án có rủi ro cao.
Đối với khuyến nghị trên, trên thực tế, Việt Nam đã áp dụng các ưu đãi bao gồm miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế nhập khẩu thiết bị năng lượng tái tạo, ưu đãi đất đai, chi phí thuê đất, thuê mặt nước, cùng với chế độ khấu hao nhanh cho các dự án năng lượng tái tạo. Những chính sách này đã góp phần tăng khả năng hấp dẫn cho các dự án xanh, đặc biệt đối với các nhà đầu tư trong nước và quốc tế.
Tuy nhiên, theo nhận xét chung, phần lớn các ưu đãi mới dừng ở mức ngắn hạn và tập trung vào dự án quy mô vừa, chưa đủ hấp dẫn đối với các công nghệ mới có chi phí đầu tư cao như lưu trữ năng lượng, điện gió ngoài khơi hay hydrogen xanh. Việt Nam vẫn thiếu cơ chế tài chính trung và dài hạn để hỗ trợ rủi ro cho các dự án tiên phong trong giai đoạn đầu.
Phát triển thị trường vốn và trái phiếu xanh
IFC và World Bank nhấn mạnh vai trò của thị trường vốn dài hạn trong huy động vốn cho các dự án xanh, đồng thời khuyến nghị chuẩn hóa công bố thông tin, thẩm định ESG, và phát triển cơ chế xác minh độc lập nhằm nâng cao niềm tin của nhà đầu tư.
Trong thời gian qua, một số ngân hàng và doanh nghiệp đã bước đầu triển khai phát hành trái phiếu xanh. Bộ Tài chính và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã ban hành hướng dẫn phát hành trái phiếu xanh theo chuẩn ICMA, giúp mở rộng kênh huy động vốn dài hạn. Kết quả phát hành trái phiếu xanh giai đoạn 2019 đến nay đã cho thấy tín hiệu tích cực về huy động vốn tư nhân vào năng lượng tái tạo và hạ tầng xanh.
Tuy nhiên, những kết quả bước đầu là đáng ghi nhận, chúng ta vẫn phải thừa nhận rằng đến nay thị trường trái phiếu xanh Việt Nam vẫn còn hạn chế về chiều sâu và mức độ đa dạng dịch vụ xác minh, công bố thông tin chưa chuẩn hóa, chi phí phát hành cao và thanh khoản còn thấp. Việc thiếu cơ chế ưu đãi đầu tư hoặc Xếp hạng tín nhiệm phổ biến khiến trái phiếu xanh chưa thực sự trở thành kênh huy động chủ lực…
Xem chi tiết bài viết tại : Tạp chí diễn đàn doanh nghiệp
